DALAM sejarah, bukit melambangkan kuasa. Di Kuala Lumpur, institusi-institusi utama negara mendirikan bangunan mereka di atas bukit atau cangkat. Istana Negara terletak di sebuah bukit tidak jauh dari kawasan yang pernah bernama Kenny Hills bersempena William Kenny, Pengarah Kerja Raya Federated Malay States (FMS) atau Negeri-negeri Melayu Bersekutu.
Beliau adalah jurutera kerajaan bertanggungjawab membangunkan kawasan itu. Selepas merdeka, Kenny Hill menjadi Bukit Kenny di mana bangunan-bangunan kolonial dijadikan kediaman rasmi penjawat awam kerajaan.
Satu naskhah drama Usman Awang yang terkenal bertajuk Tamu di Bukit Kenny. Ia pernah dilakonkan di Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP), juga dijadikan drama televisyen yang disiarkan di Televisyen Malaysia. Bukunya diterbitkan oleh DBP berbentuk kulit keras.
Kini kawasan itu bernama Bukit Tunku, mengambil sempena nama Perdana Menteri pertama, Tunku Abdul Rahman Putra. Kediaman rasmi Tunku selepas menjadi perdana menteri ialah rumah kerajaan No, 1. Jalan Tunku, Bukit Tunku. Nama lama Jalan Tunku ialah Kenny Road.
Penulis pernah pergi ke rumah ini pada tahun 1980-an kerana membuat liputan pertemuan Tunku dengan pemimpin-pemimpin Pemuda UMNO. Bagaimanapun, kediaman rasmi Tunku semasa menjadi Perdana Menteri ialah di Residency atau Residensi yang terletak di Jalan Dato Onn.
Ia menjadi kediaman rasmi beliau sejak menjadi Ketua Menteri Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1955. Bangunan yang juga terletak di atas bukit itu kini dijadikan Memorial Tunku Abdul Rahman. Pertama kali penulis ke memorial itu adalah pada tahun 1990-an ketika kerajaan mengadakan pameran mengenai Putrajaya yang sedang dirancang. Pameran yang menunjukkan model bangunan dan landskap itu bertujuan untuk mendapatkan maklum balas dari rakyat Malaysia.
Nama lama Jalan Dato Onn ialah Residency Road. Ia kemudian bertukar nama menjadi Brockman Road mengambil sempena nama Edward Brockman, Ketua Setiausaha FMS. Selepas merdeka, ia menjadi Jalan Brockman sebelum dinamakan Jalan Dato Onn, bersempena dengan Onn Jaafar, Ahli Majlis Undangan Tanah Melayu.
Residensi
Sejarah Residensi bermula apabila British mula masuk Kuala Lumpur secara rasmi. Pada tahun 1880 mereka menjadikannya sebagai pusat pentadbiran negeri Selangor. Bukan ibu kota negeri tetapi hanya sebagai pusat pentadbiran. Kedudukannya adalah seperti Putrajaya bagi Malaysia pada hari ini.
Apa yang menjadikan sesuatu bandar itu ibu kota adalah di mana beradanya kediaman ketua negeri. Apa yang dimaksudkan sebagai ketua negeri yang mengamalkan sistem beraja ialah raja. Dalam konteks negeri Selangor, ia adalah sultan.
Maka ibu kota adalah di mana tempat raja bersemayam, iaitu istananya, dan dalamnya mesti ada mahkota, takhta, singgahsana dan balai rong seri.
Selalunya istana itu berada dalam kawasan diraja yang dipertahankan melalui tembok di sekelilingnya. Keseluruhan kawasan ini dipanggil sebagai kota dan memiliki pintu gerbang pertahanan. Seringkali kota ini terletak di tempat tinggi iaitu bukit. Ada kalanya di dalam sesebuah negeri terdapat banyak kota. Tetapi di antaranya terdapat sebuah kota yang paling besar dan ia dinamakan sebagai ibu kota. Itulah asal-usul perkataan ibu kota, dalam bahasa Inggeris disebut sebagai capital city. Capital itu ibu dan city itu kota.
Jadi pada tahun 1880, ibu kota negeri Selangor adalah Jugra kerana Sultan Abdul Samad bersemayam di situ. Istana itu juga terletak di tanah tinggi iaitu Bukit Jugra.
Ia adalah seperti Kuala Lumpur adalah ibu kota Malaysia kerana Istana Negara di mana Yang di-Pertuan Agong bersemayam. Sementara itu, Putrajaya ialah Pusat Pentadbiran, tetapi dalam bahasa Inggeris disebut sebagai Administrative Capital.
Di situlah terletak Bangunan Perdana Putra di mana di dalamnya adalah Pejabat Perdana Menteri, ketua kerajaan Malaysia. Maka kedudukan Kuala Lumpur adalah sentiasa lebih tinggi daripada Putrajaya.
Di Kuala Lumpur, Istana Negara terletak di atas bukit. Begitu juga Perdana Putra terletak di tanah tinggi di Putrajaya. Kediaman Perdana Menteri iaitu Seri Perdana juga terletak di atas bukit.
Maka pada tahun 1880, Kuala Lumpur mula menjadi pusat pentadbiran negeri Selangor. Ibu kota Selangor tetap adalah Jugra. Kedudukan Jugra adalah lebih tinggi daripada Kuala Lumpur.
Tetapi pihak British menaikkan kedudukan pusat pentadbiran yang dikuasainya mengatasi ibu kota dengan mengemukakan konsep bandar diraja atau royal capital. Dengan itu pusat pentadbiran boleh dipanggil sebagai ibu kota dan dengan sendirinya dipandang sebagai lebih tinggi kerana ia mempunyai kuasa politik.
Namun apa yang berlaku di Selangor turut dibuat di negeri-negeri FMS yang lain. Bandar-bandar diraja lain ialah Kuala Kangsar, Pekan dan Seri Menanti berbanding dengan Ipoh, Kuala Lipis dan Seremban.
Apabila Residen pertama Selangor, William Bloomfield memindahkan pusat pentadbiran ke Kuala Lumpur pada 1880, perkara pertama adalah mencari bukit yang boleh dibina kediamannya supaya selamat daripada serangan. Pada masa itu beliau bimbang diserang oleh orang Cina yang sudah mewujudkan penempatan di sekitar kawasan Petaling. Iaitu di sekitar di Jalan Petaling hingga ke kaki Bukit Petaling.
Sebab itu, Bloomfield mencari kawasan yang jauh dari situ dan berseberang Sungai Klang. Maka diambilnya sebuah bukit untuk dibina kediamannya yang dinamakan Residency. Kebimbangan itu tidak berasas kerana ketika itu, orang Cina Kuala Lumpur sudah senang di bawah kepimpinan Kapitan Yap Ah Loy yang mahu hubungan baik dengan British supaya kemakmuran bandar itu terpelihara. Bukit itu dinamakan Residency Hill.
Residen adalah ketua pentadbiran bagi sesebuah negeri Melayu yang berada dalam penjajahan British dan orang paling berkuasa dalam semua urusan kecuali urusan agama dan adat istiadat.
Pada tahun 1895, FMS ditubuhkan dengan Kuala Lumpur menjadi pusat pentadbirannya. Negeri-Negeri Melayu Bersekutu itu tidak mempunyai seorang ketua Persekutuan tetapi semua ketua negeri anggota menjadi peserta Durbar yang kemudian dikenali sebagai Majlis Raja-Raja Melayu.
Dalam Durbar itu setiap ketua negeri mendapat nasihat Residen masing-masing. Tetapi Residen itu mempunyai seorang ketua yang jawatannya bernama Resident-General atau Ketua Residen. Resident-General FMS pertama ialah Frank Swettenham.
Carcosa
Sebuah kediaman rasmi Resident-General didirikan di sebuah bukit, tidak jauh daripada Residency. Ia dibina pada tahun 1897 dan dinamakan oleh Swettenham sebagai Carcosa Mansion.
Carcosa itu diambil daripada satu ungkapan lagu dalam teater oleh Cassilda. Ia barmaksud “kediaman yang diingini.”
Menurut Swettenham, beliau tidak menamakannya Governor’s Residence atau Kediaman Gabernor atau King’s House atau Rumah Raja kerana ia tidak sesuai memandang FMS bukan tanah jajahan tetapi negeri-negeri naungan. Beliau juga tidak memberikannya nama Melayu kerana yang tinggal di situ ialah Pegawai British. Jawatan Resident-General itu kemudian digantikan dengan High Comissioner iaitu Pesuruhjaya Tinggi FMS.
Kini Carcosa bersama bangunan yang didirikan kemudian di sebelahnya, King’s House dinamakan keseluruhannya sebagai Carcosa Seri Negara.
- Zin Mahmud merupakan wartawan veteran yang telah berkhidmat lebih tiga dekad dalam industri persuratkhabaran, buku dan majalah. Pernah menjadi Pengarang Mingguan Malaysia, wakil Utusan Melayu di Kaherah; Pengarang Kumpulan Harakah dan Pengarang Berita Harian Watan.
